Aansluitend een korte wandeling langs fabrieksschoorstenen in Amersfoort
Spreker: Arjan Barnard, voorzitter STIF (STIchting Fabrieksschoorstenen)
Georganiseerd door: Stichting Industrieel Erfgoed in de Stad Amersfoort (SIESTA)
Datum: Dinsdag 19 november
Plaats: Bibliotheek het Eemhuis, Keizaal (1e verdieping), Eemplein 71-77, 3812 EA Amersfoort
Tijd: 16.00 – 17.00 u (inloop vanaf 15.30u)
Toegang: Gratis
Graag vooraf aanmelden (tot 15 november) in verband met beschikbare plaatsen (50) in de Keizaal: aanmelden.siesta@gmail.com
HISTORIE:
Schoorstenen zijn lange tijd de symbolen van welvaart geweest. De opkomende industrie in de 19e eeuw presenteerde zich vaak met afbeeldingen van een enorm fabriekscomplex met veel schoorstenen.
1885 Op het Paketiket van Stoomluciferfabriek Beuker & van der Valk – later Warner Jenkinson) wordt een enorm fabriekscomplex afgebeeld met vele schoorstenen
Vooraanstaande firma’s lieten hun fabrieksschoorsteen naar Engels voorbeeld op een flamboyante wijze decoreren met motieven in gekleurde stenen en uitgemetselde randen en voorzien van fraaie schoorsteenkoppen. Veel van de oorspronkelijk ruim 12.000 fabrieksschoorstenen in Nederland werden volgens een vast patroon gemetseld. Aanvankelijk gebeurde dit met gewone bakstenen. Rond 1900 ging men hiervoor de radiaalsteen gebruiken. Deze steen, met enigszins rond verlopende uiteinden en voorzien van gaten, werd speciaal hiervoor ontwikkeld. Toen in de jaren 60 van de 20e eeuw de industrie een negatief imago kreeg, werd de schoorsteen het symbool van de vervuiling. Veel leegkomende fabrieken met hun schoorsteen werden als gevolg hiervan gesloopt. Daarmee verdwenen in de loop van de tijd vele monumenten van bedrijf en techniek en dus duizenden schoorstenen.
Vandaag de dag is er gelukkig weer meer waardering voor het industriële verleden. Van het oorspronkelijke schoorstenenbestand resteren er nu nog zo’n 600. Reden genoeg om hiermee zorgvuldig mee om te gaan. Zij vormen immers de stille getuigen van het rijke industriële verleden van ons land.
(bron: Harm Meijer Fabrieksschoorstenen)
AMERSFOORT:
Van de 12.000 in Nederland gebouwde fabrieksschoorstenen stonden er 34 in Amersfoort. Van deze 34 staan er nu (2019) nog 4 overeind. In volgorde van ouderdom:
1. 1881 – De schoorsteen van Warner Jenkinson, Geldersestraat (voormalige Stoomluciferfabriek ‘de Eem’), 20 meter, waarvan nu (2019) nog 9 meter staat.
2. 1927 – De schoorsteen van ‘Rohm & Haas’, lijmstoffenfabriek (voorheen Wascholinefabriek) aan de Kleine Koppel 31, 35 meter.
3. 1936 – De schoorsteen van de Erdal Fabriek, Oude Fabrieksstraat, 35 meter
4. 1967 – De schoorsteen van het Elisabeth Ziekenhuis, Heiligenbergerweg, 35 meter
Aanleiding voor de lezing over fabrieksschoorstenen is de aankomende ontwikkeling van het gebied van ‘Warner Jenkinson’ aan de Geldersestraat. Binnen dit gebied bevinden zich de gebouwen van de voormalige Stoomluciferfabriek met restant van een fabrieksschoorsteen, inmiddels het oudste overgebleven industriële complex (1881) van Amersfoort.
Het is deze fabrieksschoorsteen die de gemoederen van SIESTA bezighoudt.
De lezing zal worden gehouden door Arjan Barnard, voorzitter van STIF, deskundig op het gebied van de geschiedenis van de bouw van fabrieksschoorstenen. Hij zal niet alleen ingaan op de bouw van fabrieksschoorstenen in Nederland, maar vooral ook over de nog bestaande fabrieksschoorstenen in Amersfoort vertellen.